Het leek er even op of de dierentuin gespaard zou blijven. De eerste bommen van de Duitsers kwamen terecht op het vliegveld van Rotterdam Zuid en de dierentuin stond toen nog in hartje centrum Rotterdam, waar nu het Groot Handelsgebouw staat. Nog geen twee dagen later waren echter de stations in de stad aan de beurt. De dierentuin stond naast het station. Het is 1940 en ook in Nederland is de Tweede Wereldoorlog begonnen.

Een Aap op de WC, een dierentuin in oorlogstijd

Van de week dronk ik nog een kopje koffie op het terras van ‘Engels’ bij het Groot Handelsgebouw. En nu, nog geen week later, heb ik geleerd dat er onder het gebouw botten liggen van zebra’s en kamelen.

‘Een aap op de WC’ is een oorlogsboek, een kinderboek en verreweg het meest indrukwekkende boek dat ik in tijden heb gelezen. Geschreven door Joukje Akveld met illustraties van Martijn van der Linden.

In het boek staan de lotgevallen van de dieren die in dierentuin woonden tijdens de tweede wereldoorlog centraal.

Verrassende invalshoeken en mooie geschiedenislessen

Ook krijg je een mooi stukje geschiedenisles mee. Althans ik, want ik wist bijvoorbeeld niet dat de dierentuin eerst in het centrum van Rotterdam stond en dat de dieren precies in de zomer van 1940 zouden worden overgebracht naar hun nieuwe onderkomen in Blijdorp. Ook wist ik niet dat het Groot Handelsgebouw pas na de tweede Wereldoorlog was gebouwd en het meest verrassende dat ik leerde was dat drie jaar na de bombardementen door de Duitsers in 1940, in maart 1943, nog een bombardement op Rotterdam heeft plaatsgevonden: Amerikaanse bommenwerpers lieten per ongeluk bommen, die bedoeld waren voor Duitse fabrieken in de Rotterdamse haven, vallen op de woonwijk Blijdorp en de diergaarde Blijdorp, die toen inmiddels verhuisd was vanuit het centrum van Rotterdam.

Een Chimpansee achter op de fiets

Zeeleeuwen die in de singel zwommen – door de kracht van een explosie waren ze uit hun basin getild – roofdieren die wegens ontsnappingsgevaar uit voorzorg werden afgeschoten en zebra’s die graasden op de Diergaardesingel. Wilde dieren werden na de bombardementen op de vreemdste plaatsen in Rotterdam teruggevonden. Chimpansee Josephine en Orang-Oetan Agam werden achter op de fiets door hun verzorgers naar een café gebracht, waar Josephine werd opgesloten in de heren-wc en Agam in een telefooncel.

Andere tijden

Het eerste deel van het boek beschrijft de dierentuin van voor de oorlog en vertelt het verhaal van enkele bewoners. Andere tijden, want je kon toen nog hand-in-hand met een Chimpansee door het park lopen en een ritje op een Olifant maken.

Een verhaal in het boek raakte me in het bijzonder.

Het verhaal van Kali, een zwart neushoornkalf en zijn negenjarige verzorger Nasor. Samen waren ze in 1931 verscheept vanuit Tanzania naar Rotterdam. Kali was een wees en Nasor moest de dierverzorgers in Blijdorp leren hoe ze Kali moesten verzorgen. Toen Nasor’s taak erop zat enkele maanden later, werd ie onverhoopt op de boot gezet terug naar zijn geboorteland. Een enkeltje Afrika, zonder zijn maatje Kali. Want die bleef in de dierentuin.

Een Aap op de WC, misschien wel het meest verrassende oorlogsboek ooit geschreven. Voor mij dan. Voorlopig mag hij thuis op de schoorsteen staan.